ERP HABER – Kısıt Bazlı Sonlu Kapasite Planlama, her zaman için çok popüler olan ve üretim yapan tüm fabrikalardaki planlamacıların ısrarla üzerinde durup ERP sistemlerinden beklentileri arasında birinci sırada dile getirdikleri bir kavramdır. Sebebi aslında çok açıktır, planlamacı olarak masanın başına oturup üretim planı yapmaya kalkıştığınız zaman göz önünde bulundurmanız gereken birçok kısıt ve zorlayıcı faktör ile karşı karşıya kalırsınız. Tüm bu kısıtları düşünürek, bir taraftan müşteri siparişlerini zamanında yetiştirmeye çalışırken, bir taraftan da üretim verimliliğini arttıracak şekilde parti büyüklüklerini, set-up sürelerini ve makine geçiş sürelerini düşünüp mümkün olan en optimum üretim planını oluşturmaya çalışırsınız. Ürün çeşitliliği ve talep değişkenliğinin fazla olduğu bir ortamda işiniz pek kolay değildir. Bazen işin içinden çıkmak ve detay bazda üretim planı hazırlamak mümkün olmayabilir. Dolayısıyla, planlamacıların ERP sistemlerinden ısrarla talep ettikleri şey kendilerine üretim kısıtlarının en etkin şekilde izlenerek, bu kısıtlar doğrultusunda gerçek zamanlı üretim/kapasite planlaması yapmaya yardımcı olacak planlama araçlarıdır.
ERP sistemleri üretim planlamasında sonsuz kapasite varsayımı ile hareket ederler. Bunun açıklaması, biraz da abartılı bir şekilde telaffuz edecek olursak, aslında hayatın gerçeklerine göre planlama yapmazlar. Sonsuz kapasite kavramını çok basit bir örnek ile anlatmak gerekirse; ERP sistemleri almış olduğunuz siparişlerin hepsini üretebileceğinizi varsayarlar ve ona göre makinalarınıza iş yükü ataması yaparlar, 2 vardiya çalışan bir makinanıza, eğer sipariş varsa, bir günde 2 vardiyada bitiremeyeceği kadar iş yüklemesi yapılabilir. Makinanın çalışma saatini dikkate almaz, sadece bunu grafiksel olarak gösterir ve raporlar bu uygunsuzluk durumunun planlamacı tarafından düzeltilmesini bekler. Çok temel bir planlama kısıtı olan makina kapasitelerininin göz önüne alınmaması gibi kalıp, aparat, işçilik, bakım planları vb. gibi diğer kısıtlarının da dikkate alınmadığı ortamlarda ana üretim planı yapmak pek kolay olmamaktadır.
Bu sorunun çözülmesi için Kısıtlar Teorisi ve optimizasyon kurallarının Üretim Planlama adına uygulaması olan Sonlu kapasite Planlama araçları geliştirilmiştir. Bazı ERP paketleri bu konuyu hiç kapsamına almaz ve bu konuda çözüm sunmaz iken, bazılarında ayrı modül olarak geliştirilmiş çözümler ayrıca satılmaktadırlar.
Kısıt Bazlı Sonlu Kapasite Planlama; planlamacılar tarafından bu kadar çok talep edilmesine ve bazı ERP sistemleri tarafından bir şekilde çözüm sunuluyor olmasına rağmen, neden hala yaygın olarak kullanılmamaktadır? Bu soruya çok farklı açılardan bakılarak cevap verilebilir, ancak temelde detay bazda, saat ve dakika bazında planlama yapmak için öncelikli olarak işletmenin gerçek zamanlı olarak izlenmesi ve üretimden veri toplama sistemlerinin kurulmuş olması gerekir. Aynı zamanda bir planlamacı olarak dikkate almış olduğumuz tüm kısıtların matematiksel olarak tarif edilmesi ve üretim temel verilerinin detay bazda tanımlanmış olması da ayrı ön koşullardır. Dolayısıyla, bir çok ERP projesi, bu noktalara gelemeden enerjisini tükettiği için Sonlu Kapasite Planlama araçları da devreye alınmayan modüller olarak kalmaktadırlar.
IFS, Sonlu Kapasite Planlama (Constraint Based Scheduling – CBS) modülünün devreye alınmasındaki zorlukları dikkate alarak, adım adım devreye alınabilen ve pilot olarak işletmenin belirli bölümünde başlayıp daha sonra tüm birimlerine yaygınlaştırılabilen görsel Gantt chartlar üzerinde sürü-ekle-bırak mantığı ile işlemler yapılabilen uygulanabilir bir Sonlu Kapasite Planlama modülü sunmaktadır.
IFS CBS™’(Constraint Based Scheduling) diğer tüm çözümlerden farklı olarak online çalışan bir yapıya sahiptir. Detay bazda planlama yapmak için birçok sistemde olduğu gibi batch olarak iş emirlerini Sonlu kapasite Planlama modülüne atmak orada çizelgelemek ve sonra güncellemek gibi bir yapıda çalışmaz. CBS üzerinde yapılan tüm değişiklikler anında iş emirlerine ve üretim birimlerine aktarıldığı gibi, üretim biriminde yapılan tüm geri bildirimler de anında CBS ‘de görülür. Manuel bir iş emri oluşturulurken dahi sonlu kapasite dikkate alınarak çizelgeleme yapılır ve termin verilir. Bu yapısı ile gerçek hayatı daha fazla yansıtmakta ve uygulanabilirliğini artırmaktadır.
Üretim planları aynı zamanda satış departmanlarını da etkilemektedir. Satış departmanının üretim planına sipariş girişi esnasında ulaşabilmesinin yanı sıra üretim planında olmayan bir ürün için henüz satış siparişleri girilirken Sonlu kapasite Planlama mantığında mevcut üretim planına ve makina yüklerine bakarak yükleme yapacak simülasyon iş emirleri oluşturur. Müşteriye ürünün verilebileceği en yakın risksiz süreyi hesaplar. Böylelikle satış departmanı ile planlama departmanı arasındaki ilişkiyi de düzenler ve termin ile ilgili haberleşmeyi minimuma indirger. İstenirse bu sipariş için üretim kaynaklarına (makine) rezervasyon dahi konulabilir. Böylelikle planlama departmanı gelebilecek potansiyel üretim siparişlerini de takip edebilir.
Peki IFS CBS sistemi ile planlama yaparken neleri kısıt olarak görebilirsiniz?
IFS CBS aslında çok karmaşık ve derin algortimalar içeren planlama araçlarının aksine mümkün olduğu kadar uygulanabilir ve planlamacıların temelde dikkate aldıkları temel kısıtları göz önüne alarak alternatif makina kullanımlarını da dikkate alarak, öncelikli işlerin sıra ile üretim birimlerine yüklenmesi mantığı ile çalışan bir yapıya sahiptir. Bu yüklemler yapılırken farklı yükleme algoritmaları kullanmak da mümkün olmaktadır.
IFS’te kısıt teşkil eden başlıca değişkenler; üretim takvimi, iş merkezi kapasiteleri, işçilik kapasitesi, rota zamanları, operasyon araç-gereçleri, dış tedarik zamanları ve malzeme stok seviyeleridir. Ayrıca bakım işlemleri neticesinde iş merkezlerinin devredışı kalması da sistem tarafından birer kısıt olarak algılanır. IFS CBS’nin üretim emirlerini çizelgelerken kullandığı çeşitli algoritmaları vardır. Geriye doğru çizelgeleme, ileriye doğru çizelgeleme, ilk girenin ilk çizelgelenmesi, ihtiyaç tarihine göre çizelgeme bunlardan bazılarıdır. Ayrıca modül dahilinde dinamik çizelgeleme de yapılabilmektedir.
IFS CBS sistemi tarafından dikkate alınan bazı kısıtlar;
• Makina detayında tanımlanan çalışma takvimleri
• İş merkezi kapasiteleri (normal kapasite ve fazla mesai kapasiteleri)
• İşçilikler (normal kapasite ve fazla mesai kapasiteleri)
• Üretim rotalarında belirtilen alternatif makinalar
• Bir ürününü işlem gördüğü operasyon bazında alternatif makinası ve alternatif makinalar arasında tercih sıralaması
• Üretimde kullanılacak araç-gereçler (Kalıp, yolluk, kesici takım vb)
• Malzeme Kısıtı – Kritik olan malzemeler sonlu kapasitede dikkate alınır.
• Tedarik planları ( Satınalma ve satış modülleri ile entegre)
• Bakım Planları (Planlı ve arizi bakımlar)
IFS CBS, üretiminizi bu kısıtlarınızı gözönüne alarak şekillendirir ve terminler. Sürekli entegrasyonu sayesinde tüm değişiklikleri takip ederek üretim planını revize eder.
Sonlu kapasite planlamada belki de en zor olarak bahsedilen konulardan biri, malzeme mevcudiyetinin veya tedarik planın dikkate alınarak planlama yapılabilmesidir. IFS’in online çalışan CBS modülü ile bu mümkündür. Herhangi bir iş emrini tutup sürükle-bırak tekniği ile bir hafta önceye çekmeye çalıştığınızda, eğer malzemelerin kritik olanlardan bir tanesi o hafta elinizde olamayacak veya tedarik planında bulunmuyor ise, bu değişikliği yapmanıza izin vermez, sizi uyarır.
Tüm bu kısıtların etkin yönetimi için ciddi bir entegrasyona ihtiyaç duyulmaktadır. IFS farklı birimlerden gelen tüm geri beslemeler ile bu çizelgelemeleri oluşturur. Üstelik kullanıcı dostu arayüzler ile tek bir ekrandan tüm kaynakların etkin yönetimi sağlar.
IFS CBS modülünün kullanım kolaylıklarını şöyle sıralayabiliriz;
• Tüm üretim planını ve kısıtları ağaç yapısı şeklinde görebilir, çizelgelemeye dahil edebilir ya da çizelgelemeden hariç tutabilirsiniz.
• Farklı renklendirme sistematiği sayesinde tek bir ekranda farklı durumlardaki kaynakları ya da üretim iş emirlerini takip edebilirsiniz. Örneğin taslak halindeki üretim emirlerini açık yeşil, onaylanmış iş emirlerini koyu yeşil, istenen tarihte yetişmeyenleri kırmızı renklerde aynı anda görebilirsiniz.
• Çizelgeleme periyodunuzu istediğiniz gibi ayarlayabilir, isterseniz bir haftalık, ya da 1 yıllık planlamalar yapabilirsiniz.
• Drag and Drop (sürükle bırak) yapısı ile kolaylıkla kullanıcı müdahalesi yapabilir, üretim planınızı isediğiniz gibi değiştirebilirsiniz. IFS değişiklerinize hemen adapte olup çizelgenizi güncelleyecektir.
• Simülasyon modu ile hiç dokunmadan güncel üretim planınızın farklı senaryoları ve sonuçlarını izleyebilirsiniz.
Tüm bu çalışmaların sonucunda IFS CBS modülünün grafiksel istatistik ekranları ile zamanın da yetiştirme oranları, geciken iş emrileri ve ortalama gecikme süresi gibi istatistikleri inceleyebilir ve bu istatistikler doğrultusunda planlarınızı ve yönetimsel kararlarınızı yönlendirebilirsiniz.
Gerçek hayatta IFS CBS Uygulama örneği;
Sonlu Kapasite Kullanma aşamasına gelmiş olan bir işletmenin üretim ve planlama ile ilgili süreçlerini çok iyi disipline etmiş olması gerekir. Çünkü işletmenin sistemde tanımladığı iş merkezlerini sonlu kapasiteye geçirdiği an, artık o iş merkezinde kapasiteyi aşan seviyelerde iş emri açmak olanaksızdır. O yüzden açılmış olan iş emirleri tamamlandığı an raporlanmalıdır. Böylece fiili olarak boşa çıkmış bir iş merkezi sistemde de boşa çıkacak ve o iş merkezine yeni bir iş yüklemek mümkün olacaktır. Üretim veri toplama sitemini güzel bir biçimde kurgulamış olan müşterilerimizden SİO Automotive firması artık Kapasite Yönetimini IFS CBS ile gerçekleştirmektedir. SİO Automotive’in CBS’i kullanmaya karar vermesinden sonra başlayan çalışmalarda öncelikle modülü kullanacak çalışanlara gerekli eğitimler verilmiştir. Ardından çizelgelemeye geçirilecek iş merkezleri belirlenmiştir, öncelikli olarak darboğaz iş merkezlerinden başlanıp adım adım diğer iş merkezleri sonlu kapasite mantığında çizelgelenmeye başlanmıştır. Çizelgeleme yapılırken dikkate alınacak olan kısıtlar da adım adım devreye sokulmuştur. İlk olarak makine ksıtları ve alternatifleri dikkate alınarak yapılan çizelgelemeye daha sonra sıra ile diğer önemli kıstlarda eklenmiştir. Uygulama yaygınlaştırılıp tüm işletmenin geneline yaygınlaştırılmıştır.
ERP uygulamalarında CBS kurulumu lojistik açıdan ulaşılması istenen nihai hedeflerden biridir. Eğer gerçek zamanlı biri işletme olup (üretimi online izleyebilir), temel bazı verileri detay bazda tanımlamaya ve ERP projesi sonrasında biraz daha efor sarfetmeye hazırsanız, CBS uygulamaları ütopya olmaktan çıkıp Sio Automotive’de olduğu gibi uygulanabilmektedir.
Yazar: İsmail Yıldırım, Kıdemli Satış Öncesi Danışmanı
