1. GİRİŞ
Günümüzün rekabet ve ekonomik kriz koşullarında isletmeler basarili olabilmek için modern yönetim ve üretim sistemlerinden ve tekniklerinden azami ölçüde yararlanmak zorundadırlar. Dünyada gelişen yeni teknolojilerle ilgili bilgileri elde ederek yararlanmak büyük bir önem taşımaktadır.Hücresel İmalat (HI), Tam Zamanında Üretim (TZÜ), Esnek İmalat Sistemleri (EIS), Toplam Kalite Yönetimi (TKY) gibi kavramlar tüm dünyada olduğu gibi yurdumuzda da değerlendirilmeye ve isletmelerde uygulanmaya başlanmıştır. Bu yeni İmalat Sistemi konularında yetişmiş insan gücü ve uzman sayısı yeterli değildir. Diğer yandan bu sistemlerin uygulanması için ayrıntılı incelemeler ve araştırmalar yapılması gereklidir.Klasik İmalat Sistemlerinde öncelikle mevcut kaynaklarla en fazla üretimin yapılması ve tezgah kapasitesinin azami ölçüde doldurulması istenir. Modern Üretim Sistemi yöntemlerinde artik birinci önceliği müşterinin her talebinin olabildiğince karşılanması almaktadır ve tezgah kapasitesinin azami ölçüde kullanılmasından çok işgücünün azami ölçüde kullanılması ön plandadır. Bunu gerçekleştirmek için olabildiğince esnek bir imalat sistemine sahip olmak gerekmektedir.
2. Tam Zamanında Üretim (TZÜ)
Sanayideki üretim sistemleri ikiye ayrılır:
- İten Sistemler (Klasik)
- Çeken Sistemler
- Üretim süreçleri daima bir sonraki sürecin ihtiyacını karşılayacak şekilde üretim yapar. Üretimdeki sorun veya talepteki değişimlere hızlı uyum sağlamak zordur.
- Talep değişimlerine uyum ara stok bulundurarak sağlanır.
- Üretim süreçleri daima bir önceki sürecin ihtiyacını karşılayacak şekilde üretim yapar. Tam zamanında üretim yapıldığı için Üretimdeki sorun veya talepteki değişimlere hızlı uyum sağlamak kolaydır. Ara stokların minimizasyonu sağlanır.
Tam Zamanında Üretim (TZÜ) Sisteminin özellikleri:
- Tam Zamanında Üretim (TZÜ) sisteminde Yan Sanayi ile ilişkiler: Satın alınan ürünler zamanında ve tam istenen miktarda tedarik edilir.
- Taşıma araç ve yöntemlerinin geliştirilmesi: Tasıma işlemlerinin iyileştirilmesinde iki asama:
- Makine yerleşim planlaması
- Hızlı tasıma araçlarının kullanılması Makineleri ürün akısına uygun olarak yerleştirilmesi önem kazanır.
- Sıfır Stok:
Müşteri talebine göre üretim yapılır ve üretim içi stoklar sıfırlanmaya çalışılır. 2 temel israf unsuru olarak kabul edilen Kalitesizlik ve Stoklar özellikle giderilmeye çalışılır. - Hazırlık zamanlarının azaltılması 1970′lerde Toyoto’da 800 ton’luk punta presinin hazırlık zamanı üç dakikaya indirilmiştir. Bu uygulamada, hazırlık zamanlarının tek -haneli dakikaya (en fazla 9 dakika, 59 saniye; başka bir anlatımla 10 dakikadan az olacak şekilde) indirilmesi, tek dakikalı hazırlık (singe set up) olarak tanımlanır. 1980′lerin sonuna gelindiğinde Toyota’da hazırlık zamanları büyük ölçüde tekli dakikanın altına indirilmiştir. Ayni dönemde Amerika ve Avrupa’daki isletmelerde hazırlık zamanlarının iki, üç, saatten, sekiz saate kadar değiştiği bilinmektedir.
Kafile büyüklüklerinin azaltılması, kafile üretim süresini, dolayısıyla üretim ön sürelerini de önemli ölçüde azaltacağından, isletmenin talep değişikliklerine hızla uyum sağlama becerisi artacaktır. - “Katma Değeri” olmayan Operasyonların Elenmesi :
Genel israf olarak nitelendirilen ancak belirli isletme koşulları altında gerekli olabilen operasyonlar; örneğin, parçaları getirmek için uzun mesafelerin yürünmesi, paketlerin açılması, bir aletin bir elden diğerine alınması vb. Bu tür operasyonların kaldırılması için genellikle yerleşim planında düzenlemeler yapmak gerekli olacaktır. “Katma Değeri” Artıran Net Operasyonlar: Hammadde ve yan mamullerin katılan işgücü nedeniyle değerini artıran operasyonlar; örneğin parçaların montajı, boyama vb.
Tam Zamanında Üretim (TZÜ) Sağladığı Avantajlar
- Müşteri odaklı bir şekilde tüketicinin isteğine göre kaliteli ürünler sunmak
- Verimliliği arttırmak
- Stok kaynaklarını en aza indirmek ve maliyetleri minimize etmek
- Tedarik imkanlarını geliştirmek, sürekli ve düzenli bir akis sağlamak
- Üretim bölümlerinde uzmanlaşmayı geliştirmek ve Hücresel İmalat Sistemlerine geçmek,
- Üretim ve talep dengesini kurmak
- Sık sık olabilecek talep değişimlerini önleyerek üretimin düzgünleştirilmesi
- Hatalı ürünleri minimize etmek
- Taşıma ve pazarlama faaliyetlerinde hızı arttırmak ve temin süresini düşürmek
- Fabrikanın bir ucunun müşteri, diğer ucunun tedarikçi olduğunu bilerek iyi ilişkiler oluşturmak
- Çalışanların çok fonksiyonlu olarak kullanılması (Örneğin eğitim vererek sadece üretim yapan bir isçi yerine kalite kontrol ve bakim da yapabilen bir isçi kullanılması)
- Maliyetlerin düşürülmesi.
3. Sonuç
Tam Zamanında Üretim (TZÜ) sistemleri hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde Toplam Kalite Yönetimi ile birlikte uygulanmakta, üretim ve verimlilikte önemli faydalar sağlamaktadır. Ancak Türkiye’de bu tür sistemlerle ilgili basarili uygulama örnekleri oldukça azdır. Özellikle ekonomik şartların ağırlaştığı günümüzde kuruluşlar bu tür yöntemleri uygulamalı ve rekabette kendilerine avantaj sağlamalıdır. Aksi taktirde verimlilik sağlanamayacak, maliyetler düşürülemeyecek ve kuruluşlar çok zor durumda kalacaktır.
