CIOUpdate konuk yazarlarından Eric Feldman IT’de bunların çoğunu zaten kullanmaktasınız, sadece farkında değilsiniz diyor.
IT’nin işletmelerdeki rolü işletme desteğinden önce işletme sağlayıcısına sonra da tam donanımlı işletme ortaklığına doğru değişim gösterdi. İşletme ihtiyaçları doğrultusunda IT hizmetleri yönetimine özel bir yer konum kazandıran ITIL v3 ile de bu durum pekiştirilmiş oldu. IT ve işletme arasındaki dizilim ve iletişime yapılan bu vurgu ile birlikte teknik olarak uzman durumundaki IT uygulayıcılarının bir işletmeyi oluşturan disiplinleri iyice kavramaları çok daha fazla önem kazanıyor.
Bu makalede yer alan gözden geçirme okuyuculara doktora kazandıracak bir çalışma değil. Ancak IT uygulayıcılarının mutlaka anlamaları gereken 10 adet işletme bakış açısı konusunda bir başlangıç noktası sağlıyor. İster bir CIO olmayı hedefleyin, ister yeni Internet firmaları kurmaya heveslenin, isterse de kurumsal bir uygulama geliştirmeyi veya sadece kariyerinizi ileriye taşımaya hevesli olun, sadece teknoloji konusunda bilgili olmak yeterli değildir. İşletme bilginiz de olmalı.
Muhasebe
Muhasebe performans verilerini – genellikle de finansal verileri – toplama, sınıflandırma, yorumlama ve raporlama sürecine verilen addır. Bir muhasebeci işletme aktivitelerinin sonuçlarını raporlamak ve analiz etmek üzere ana bilanço, gelir bilançosu ve nakit akış bilançosu gibi araçlardan faydalanır. Bunlara genel olarak finansal bilançolar denir.
Ancak muhasebe sadece finansal veriler dünyası ile sınırlı değildir. IT uygulamacıları da kendi işlem ortamlarını daha iyi anlamak için benzer süreçler kullanabilirler. Örneğin birkaç işletim sistemi kullanım verilerini toplayan bir muhasebe fonksiyonuna sahiptir. Benzer işlevler yerel ve geniş alan network (LAN-WAN) yönetim araçlarında da bulunmaktadır.Bu IT muhasebe verileri denetleme, trend analizi, kapasite planlaması, iadeler ve maliyet ödenekleri bakımından oldukça kullanışlıdır.
İktisat
İktisat bilimi tedarik, talep ve kaynakların tahsisi üzerine odaklanır. İktisat teorisi konusunda temel bir kavrayış IT departmanınızı yönetmenizde kullanışlı bir araç olabilir. Örneğin destek masanız için olan talebi kesin bir biçimde öngörmeniz mümkün müdür? Bu durum doğru destek masası istihdam düzeyini bulmanız açısından hayati önem taşır zira eğer istihdam düzeyinizi çok yüksek tutarsanız bütçenizi aşabilir, düşük tutarsanız da müşteri memnuniyetini göz ardı etmiş olabilirsiniz.
Eğer IT departmanınızı bir kar merkezi olarak işletiyorsanız işte size uygun fiyatlandırma düzeyini bulmanızda yardımcı olacak bir ipucu. Müşterilerinizin “değiştirme maliyeti” nedir? başka bir deyişle bir müşteriniz hangi kolaylık seviyesi ile işletmesine zarar vermeden bakla bir rekabetçi ürün veya hizmete geçebiliyor? eğer değiştirme maliyeti yüksekse en azından teorik olarak müşteriyi kaybetme endişesi olmaksızın genellikle fiyatlandırmayı belirli bir noktaya dek yükseltmeniz mümkündür.
Kurumsal Finans
Her ne kadar IT uygulamacıları günlük olarak finansal meselelerle ilgilenmeseler de finansal konseptleri iyi idrak etmeleri hem şirket içindeki rollerinde hem de kariyerlerinde çok önemli olabilir. Finans genellikle para yönetimi olarak karşımıza çıkar. Genellikle hem bir sanat hem de bilim olarak görülen finans, bir yatırıma veya sermaye harcamasına bakarak değişik teknikler kullanarak bu harcama veya yatırımın geri dönüşünü veya sağlayacağı kazancı hesaplar.
IT departmanınızda da sandığınızdan daha sık olarak finansal görevler yürütüyor olmanız olası. Hiç yeni bir teknoloji projesi veya eskiden kalma bir sistemin yerine yenisini önerdiğiniz oldu mu? Cevabınız evetse bu öneriye paranın nereye neden harcanması gerektiğini açıklamak için mutlaka bir çeşit analiz dosyaları da eklemiş olmalısınız. İşte size finans.
IT uygulamacıları bir projeye yaklaşırken destek maliyetlerini düşürmek veya uygulanabilirliği arttırmak gibi kalitatif bakış açılarıyla yaklaşabilir. Ancak bir finans müdürü söz konusu projeye fon kaynakları da dahil olmak üzere yatırım yapma maliyetini analiz ederek ve şirkete sağlanacak katma değer bağlamında potansiyel geri dönüşü (return on equity ya da öz-kaynak karlılığı olarak da bilinir) veya karlılığı (return on capital ya da sermaye karlılığı olarak da bilinir) analiz ederek kantitatif olarak bakar.
Uluslar arası İşletme
Günümüzde pek çok kurumsal IT organizasyonu global olarak işlem görmektedir ve/veya tüm dünyadan ortaklarla çalışmaktadır. Özellikle de büyük IT mağazaları rutin olarak deniz aşırı geliştiriciler, uluslar arası müşteriler ve değişik saat dilimlerinde yer alan takım üyeleri ile çalışmaktadırlar.
Ölçek olarak organizasyonunuz küçük de olsa uluslar arası işletme bilgisi son derece önemlidir, zira işletmenizin başka bir ülkede işlem yürüten bir temas merkezi olabilir. Gelişmekte olan pazarlardan işgücü temin ediyor olabilir. Ve büyük ihtimalle işletmeniz deniz aşırı ülkelere ihracat yapmak için can atıyordur.
Uluslar arası işletme, aralarında iktisat, pazarlama, finans, ve organizasyon davranışı gibi diğer bazı alanların da olduğu değişik disiplinleri barındıran fonksiyonlar-arası bir disiplindir. Örneğin bir ürünü başka bir ülkede pazarlarken kültürel meseleler iyi analiz edilmelidir. Sermaye ve para kambiyo oranları gibi finansla konular da uluslar arası IT yatırımlarının dahil olduğu yatırımları yakından ilgilendirmekte ve karar mekanizmasını etkilemektedir.
Yönetim Bilişim Sistemleri
Yönetim Bilişim Sistemleri (MIS) işletme sorunlarını çözmek üzere gerçekleştirilen kişi, süreç ve teknoloji uygulamalarını inceleyen bir disiplindir. Pek çok kişi bu terimi spesifik olarak veri işleme ile ilgilenen ve genellikle bilgisayar bilimi ile ilişkili olan enformasyon sistemi (IS) terimi ile karıştırmaktadır. Bu bakış açısından bakıldığında ise IS ancak MIS’in bir bileşenlerinden birisi olarak görülebilir.
Geleneksel MIS tanımı gereği olarak bu disiplin genellikle aralarında karar destek sistemi, işletme enformasyon sistemi, ve bilgi yönetim sisteminin de yer aldığı diğer isimleri ile anılmaktadır. Dahası IT hizmet yönetimi de genellikle MIS ile ilişkili olarak düşünülmektedir.
İşletme süreç analizi, kurumsal mimari, sistem entegrasyonu, veritabanı yönetimi ve uygulama geliştirme de dahil olmak üzere bu yönetim sistemlerine dahil olan sistemleri planlamak ve uygulamaya koymak üzere değişik yetenek ve metotlar kullanılabilir.
Yönetim Bilimi
Bu disiplinin tanımlarından birisi matematik veya istatistiksel analiz kullanarak karar alma bilimi olarak yer almaktadır. Buradaki anahtar nokta işletme kararları alma konusunda bir “seat-of-the-pants” yaklaşımı yani bir metot ya da plan yerine sezgilerin ve deneyimin kullanıldığı yaklaşım yerine mantık veya nedenselliğin kullanıldığı sistematik bir yaklaşımın takip edilmesidir.
Bu yaklaşımın pratikte nasıl işleyeceği veya işlemeyeceği rahatlıkla gözlenebilir. Başarısızlığa uğrayan bir müşteri sistemi vakasında teşhis koymada yardımcı olmaya çalışan bir destek temsilcisi iseniz, muhtemelen bir çizelgede yer alan formülleri takip etmek yerine deneyiminize ve sezgilerinize güvenirsiniz. Tüm teknik sorunların matematiksel formüller kullanılarak açıklanamayacağı aşikar bir gerçektir.
Diğer açıdan ise yönetim bilimlerinde optimizasyon veya öngörü gibi yeteneklere sahip olmak bir IT uygulayıcısı için oldukça önemli olabilir. Özellikle büyük miktarlarda yatırım sermayesinin risk altında olduğu durumlarda objektif bir mantık yürütmenin en iyi çözümü sağladığı pek çok teknik karar alma meselesi mevcuttur. Sonuçta uygun ana bilgisayar veya SAN kapasitesi seçilirken veya bir WAN devresinde ne oranda bant-genişliği kontratı yapılması gerektiği belirlenirken, sadece bir “içgüdüsel hissi” takip etmek muhtemelen en doğru yöntem olmayacaktır.
Pazarlama
Pek çok kişi pazarlamayı reklamcılık veya marka yönetimi ile aynı olarak görmekte. Gerçekte ise pazarlama, bir işletmenin pek çok yönünü barındıran ve pek çok disiplini bünyesinde toplayan bir alandır. Örneğin ürünleri ve hizmeti tanımlamaya yardımcı olan yedi aktivite setini içeren ve “pazarlama karışımı” denen bir pazarlama çatısı mevcuttur.
Her birisi İngilizcede P harfi ile başladığı için “Pazarlamanın yedi P’si” denilen bu çatıyı iyice kavramak, IT organizasyonunuzun şirketin stratejik bir ortağı haline gelmesine yardımcı olan çok önemli bir unsur olabilir.
- Ürün (Product) – Organizasyonunuz tarafından sunulan hizmetler bütünü;
- Fiyat (Price) – Sunulan hizmetlerin maliyeti veya değeri;
- Promosyon (Promotion) – IT veya teknoloji organizasyonunuzun şirkete sağladığı değerin açıklanması;
- Yer (Place) – Veri merkezi, uzaktan yönetilen ofisler, veya Internet gibi hizmet sunduğunuz kanalların tanımı;
- İnsanlar (People) – Çalışanlarınızın yeterlilikleri ve eğitimleri;
- Süreç (Process) – IT’de yaratılan, IT’den talep edilen ve teslim edilen bir hizmetin izlediği prosedürler; ve
- Fiziksel Kanıt (Physical Evidence) – IT hizmet kataloğu veya birhizmete ilişkin hizmet düzeyi anlaşması belgesi gibi bir hizmetin karakteristiklerine ait somut “kanıt”.
İşlem Yönetimi
Bu disiplin geliştirilen üretim tekniklerinin bir uzantısıdır. Burada öncelikli ilgi alanı süreç etkinliği ve verimliliğinin gelişimidir. Muhtemelen “işletme süreci mühendisliği”, “tedarik zinciri yönetimi” ve “lean üretim” gibi terimleri daha önce de duymuşsunuzdur. Bu konseptlerin hepsi de işlem yönetimi ile ilgilidir. W. Edwards Deming’in literatüre kattığı ve genelde Deming Döngüsü olarak bilinen “planla, yap, kontrol et, eyleme geç” düsturundaki kalite kontrol mantığı da işlem yönetimi konsepti içerisinde yer alan ve sık kullanılan bir mantıktır.
IT organizasyonları ham teknoloji kadar işleme sürecine de bağımlıdır. Ne yazık ki bu süreçler genellikle bir geçici veya yapılandırılmamış yöntem üzerinden gelişmekte ve dolayısıyla da olmaları gerektiği kadar verimli veya güvenilir olamamaktadırlar.
Örneğin her birisi talepte bulunan kullanıcıya doğrulama gönderimi gerektiren altı adet onay düzeyinden oluşan bir IT talep sürecini ele alalım. Bu sürecin daha verimli çalışmasını sağlayacak yöntemlerden birisinin onay düzeyi sayısını azaltmak olduğu aşikardır. Ancak bu durum, bir kullanıcının potansiyel olarak destek maliyetini arttıracak standart-dışı bir ürün talebinde bulunmasına olanak tanıyabileceği için verimin düşmesine sebep olabilir. Alternatif bir yaklaşım olarak doğrulama sayılarını düşürmek uygulanabilir. Ancak bu da sürecin verimliliğini çok az arttıracak veya hiç arttırmayacaktır.
Organizasyonel Davranış
Organizasyonel davranış bir organizasyon içerisindeki insan dinamiklerini inceler. Bu disiplin özellikle teknolojinin tasarımını, oluşturulmasını ve tüm dünyadaki kullanımını anlamak bakımından önemlidir. Buradaki anahtar konseptlerden birisi değişik kültürlerden gelen insanların birbirleri ile nasıl etkileşime girdiklerini inceleyen kültürler-arası dağılımdır.
IT uygulamacıları bir organizasyona sadece değişik yetenek ve deneyimler değil aynı zamanda değişik kültürler, dini inançlar ve sosyal normlar da getirmektedir. IT organizasyonlarının pek çoğu globaldir ve farklı takım üyelerini kucaklayabilmelidir.
İstatistik
İstatistik kantitatif verileri yorumlayan ve sonuçları hesaplamak için olasılık teorisini kullanan uygulamalı bir matematik alanıdır. İstatistik IT uygulamacıları için güçlü bir araç olabilir. Çünkü IT organizasyonları süreçlerin ve sistemin verimliliğini anlayabilmek için sürekli kantitatif veri ölçütleri oluşturmakta ve kullanmaktadırlar.
Örneğin hizmet masası takımı hizmetlerinin etkinliğini ölçmek ve müşterilere hizmet düzeyi anlaşmaları sunabilmek için yanıt süresi, ilk aramada sorun çözüm oranları ve yanıtsız arama oranlarını içeren bir takım ölçütler kullanmaktadırlar.
IT organizasyonları, gelen bir aramanın belirli bir zaman aralığında yanıtlanması veya günün değişik saatlerinde gelen telefonların yanıtlanamaması olasılıklarını hesaplayarak firmaya ek değerler sunabilir. Bu bilgiler IT yöneticilerinin daha uygun çalışan istihdam projeleri geliştirmelerinde ve bu sayede pik arama zamanlarında daha yüksek müşteri memnuniyeti sağlanmasında, boş geçen zamanlarda da gereksiz eleman kullanımından kaçınmanın sağlanmasında yardımcı olabilir. Benzer projeksiyonlar ayrıca uygun hizmet düzeyi anlaşmaları oluşturulmasında da kullanılabilir.
Bu makalede yer alan on adet fonksiyonel işletme betimlemesinin birbirleri ile genellikle bağlantılı olduklarını veya birinin diğerine bağımlı olduğunu belirtmekte de yarar var. Finans ve muhasebenin, istatistik ile de yönetim bilimlerinin birbirine bağlı oldukları oldukça açıktır. Diğer bağlantılar bu kadar açık bir biçimde göz önünde olmayabilir. Örneğin özellikle yeni bir müşteri tabanının nasıl geliştirileceğine karar verilme aşamasındaki kültürel sorunlar düşünüldüğünde, pazarlama ile organizasyonel davranışın bağıntılı oldukları görülebilir.
IT uygulamacısının rolü de bu değişik işletme alanlarında benzer bir biçimde birbiri ile bağıntılı ve birbirine bağımlı olacaktır. IT uygulamacıları bu disiplinleri daha iyi kavrayarak ve IT alanına uygulayarak hem IT organizasyonunun performansını yükseltebilirler hem de bir bütün olarak işletmenin kar zarar tablosunun sonuç satırında yer alan performansı üzerinde çok ciddi bir etkiye sahip olabilirler.
